~Voor alle jeugdigen zijn er voldoende en toegankelijke voorzieningen beschikbaar.
Het gebruik en de kosten van (zware) specialistische jeugdhulp is verminderd~

Wat gaan wij daar voor doen?

In de jeugdhulp zijn flinke tekorten. We begrootten de afgelopen jaren op basis van het budget wat we van het rijk ontvingen. Dit betekende dat we jaarlijks met toenemende tekorten te maken kregen. Omdat de uitgaven jeugdhulp niet wezenlijk verschillen van de overige gemeentelijke uitgaven, zijn de uitgaven vanaf de begroting 2020 leidend voor de begroting (en niet het budget), waarmee tevens de reserve 3D opgaat in de algemene reserve. Bovendien is sinds 2019 de integratie uitkering sociaal domein toegevoegd aan de algemene uitkering. Dat neemt niet weg dat we niet uiterst kritisch zullen blijven kijken naar de uitgaven. Samen met onze samenwerkingspartners, Weert en Nederweert, hebben én zullen we nog maatregelen nemen voor een verdere beheersing van het uitgavenpatroon. Deze maatregelen zijn samengevat:

• Het invoeren van structurele overleggen met de grootste aanbieders (6 wekelijks).
• Het uitvoeren van structurele uitvragen naar omzet en facturatie bij aanbieders.
• Het verder uitvoeren van bestaande plannen (richtinggevende notitie inkoop, uitvoeringsagenda en transformatieplan).
• Het maken van een vereveningsafspraak met Nederweert en Weert voor de periode na 2020.
• Nadere analyses naar de kostenstijgingen en een vervolg hierop maken.
• Plan van aanpak maken voor samenhang onderwijs-jeugdhulp in samenwerking met het NJi. Onderdeel van dit plan is de pilot OSK, waarbij onderzocht wordt hoe jeugdhulp op scholen effectiever ingezet kan worden.
• Pilot CJG, waarbij onderzocht wordt of extra specifieke inzet bij het CJG leidt tot minder verwijzingen naar specialistische voorzieningen.
• Voorzetten pilot huisartsen, waarbij onderzocht wordt of de inzet van het CJG leidt tot minder verwijzingen naar specialistische jeugdhulp en preventie effectiever ingezet kan worden.

De afgelopen periode hebben wij als Leudal het initiatief genomen om, zoveel mogelijk met behoud van de kwaliteit van onze jeugdzorg, samen met onze partnergemeenten (Nederweert en Weert) in het samenwerkingsverband ‘Sociaal Domein Midden-Limburg-West’ te komen tot concrete maatregelen om de kosten in de jeugdzorg te mitigeren. Deze maatregelen zijn als volgt te rubriceren:

1. Preventie: initiatieven om de voorliggende voorzieningen (bijv. jongerenwerkers, sportverenigingen, combinatiefunctionarissen) te versterken met als doel (gedrags)problemen in een vroeg stadium te signaleren. Hierdoor worden passende acties ondernomen om problematisch gedrag te normaliseren en niet te snel ‘te medicaliseren’.
2. Integrale benadering: problematisch gedrag bij jongeren staat vaak niet op zichzelf, maar heeft vaak meerdere oorzaken (‘multi-problem’). Juist een integrale benadering van de (thuis)situatie is dan vereist en meer effectief.
3. Strengere Toeleiding: de toeleiding vindt plaats via meerdere ‘poorten’: Centrum Jeugd en Gezin (CJG), huisartsen, medisch specialisten en gecertificeerde instellingen. Hierboven is aangegeven dat wij via pilots de rol van het CJG in de toeleiding willen versterken. Het CJG heeft zijn kwaliteiten in preventie, vroegsignalering en lichte jeugdhulp (minder duur). Sterke punten dus die een dempend effect hebben op de toeleiding en kosten.
4. Meer innovatieve vormen van inkoop en contractmanagement. Op dit moment worden de voorbereidingen getroffen om bij de nieuwe contractperiode met ingang van 2022 meer innovatieve, kostenbesparende contracten af te sluiten met de zorgaanbieders.
5. Resultaat meting: wij gaan meten of de diverse vormen van jeugdhulp effect sorteren. Zo niet, dan zullen wij deze hulp ter discussie stellen bij de zorgaanbieders. Het heeft geen zin om (dure) zorg te bekostigen die niet of onvoldoende curatief werkt.

Bij het opmaken van deze begroting wordt nog gewerkt om voornoemde maatregelen ‘SMART te maken en in euro’s te kwantificeren’. Het resultaat hiervan zal voor de Algemene Beschouwingen over de Programmabegroting 2020-2023 nog via een (nagezonden) addendum aan de Programmabegroting toegevoegd worden.
Wij zijn van oordeel dat wij met de hiervoor genoemde concretisering van de maatregelen de taakstelling voor de jeugdzorg (2021: € 200.000, 2022: € 1.200.000 en 2023: € 1.200.000) in voldoende mate onderbouwen. Ook richting de Provincie die, vanuit haar toezichthoudende rol, in de begroting geraamde taakstellingen toetst op realisme, onderbouwing, uitvoerbaarheid e.d.
Bovendien nemen wij voor het begrotingsjaar 2020 geen taakstelling op en voor het jaar 2021 ‘slechts’ een taakstelling van € 200.000. Met anderen woorden, wij houden rekening met het feit dat een aantal maatregelen een aanloopfase heeft om (financieel) effect te sorteren. Dit draagt naar onze mening bij aan een realistisch bezuinigingsscenario.

Transformatieplan Midden-Limburg West:
De regio Midden-Limburg heeft een transformatieplan gemaakt om rijksmiddelen te krijgen waarmee aan de transformatie van de jeugdhulp een extra impuls kan worden gegeven. Voor de regio Midden-Limburg West is € 190.000 per jaar (2018, 2019 en 2020) beschikbaar. In het transformatieplan zijn een aantal bestaande beleidsacties en enkele nieuwe uitvoeringsaspecten opgenomen (o.a. het project buurtgezinnen).

Beleidsplan Sociaal Domein 2020-2023
In samenwerking met de gemeenten Midden-Limburg-West wordt er dit jaar voor de periode 2020-2023 één beleidsplan Sociaal Domein vastgesteld. Dit beleidsplan zal zich onderscheiden door de integraliteit tussen de beleidsterreinen: WMO, Participatiewet en Jeugdhulp. Met dit integrale beleidsplan is er één visie die alle beleidsvelden overstijgt en die bovendien geldt voor de drie Midden-Limburg-West gemeenten. Om deze visie vorm te geven hanteren wij een aantal basisuitgangspunten:

1. Het gedachtegoed van positieve gezondheid wordt gebruikt als basis voor het beleid sociaal domein. Het gedachtegoed definieert gezondheid van de inwoners in zes dimensies. Hiermee ontstaat een brede benadering waarmee wordt bijgedragen aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. De focus ligt niet meer alleen op ziek zijn, beter worden of een beperking hebben maar vooral op “ermee om leren gaan” in het dagelijks leven en hierbij zoveel mogelijk eigen regie te voeren. Uitgangspunten van positieve gezondheid zijn:

• de mens staat centraal;
• het concept benadrukt het ‘potentieel’: wat kan nog wel, niet wat er niet meer gaat;
• de focus op ‘gezondheid’ in plaats van op ziekte helpt beleidsmakers en politici anders te denken en het aanbod beter aan te laten sluiten bij de vraag.

2. De basis van de samenleving wordt versterkt. Een belangrijk onderdeel van het beleid in het sociaal domein is het versterken van preventie, de basisvoorzieningen en de eerste lijn. Dit zorgt ervoor dat:

• inwoners ondersteund worden voordat men een vraag of probleem ervaart, problemen kunnen deels voorkomen worden;
• het welzijn van inwoners vergroot wordt;
• wordt bijgedragen aan de demedicalisering, ontzorging en normalisering van de samenleving;
• de druk op individuele voorzieningen af neemt en de inwoner vaker in een eerder stadium effectief geholpen wordt met lichtere ondersteuning;
• de inzet van individuele voorzieningen in de tweede lijn kan afnemen.

3. We werken integraal in het sociaal domein. Integraal werken betekent dat er samenhang en samenwerking is in de aanpak tussen verschillende domeinen waaronder bijvoorbeeld ook de fysieke leefomgeving. Integraal werken biedt mogelijkheden om slimme verbindingen te maken en trajecten op elkaar te laten aansluiten. De behoeftes en mogelijkheden van de inwoners worden als uitgangspunt genomen voor maatwerk. Om zo een samenhangende aanpak te realiseren die aandacht heeft voor alle leefgebieden en vraagstukken. Bij een integrale aanpak kan het ook nodig zijn om budgetten te ontschotten (structureel of incidenteel). Het integraal werken is niet het doel op zichzelf maar wordt voornamelijk ingezet daar waar het effectievere en beter passende dienstverlening voor de inwoner oplevert.
4. We organiseren hulp zo nabij mogelijk. De wijze waarop we de (tijdelijke) ondersteuning van mensen organiseren, moet aansluiten bij de basisgedachte in het sociaal domein: de eigen mogelijkheden van de inwoner en zijn/haar netwerk staat centraal, waarbij de inwoner zelf de regie heeft als dat mogelijk is. Dat betekent dat we inzetten op laagdrempelige ondersteuning, zo vroeg als mogelijk en zoveel mogelijk in de eigen omgeving van de inwoner. Als thuis wonen geen optie meer is (voor inwoners die ondersteuning van de gemeente krijgen) streven we naar een gezinsvervangende plek. Tegelijkertijd kan niet alle ondersteuning lokaal of in de buurt georganiseerd worden, bijvoorbeeld omdat die hulp heel specialistisch van aard is. Ook is er een spanning tussen ‘nabijheid van zorg’ en ‘betaalbaarheid van zorg’. Daarin zoeken we de balans tussen het belang van de inwoner en het efficiënt en effectief organiseren van ondersteuning.
5. Grondhouding - basis voor houding en gedrag. Realisatie van de verandering en vernieuwing van het sociaal domein vraagt om ‘anders’ denken en doen. We zoeken naar een ander samenspel tussen inwoner, organisaties en overheid, samenvattend moet de focus van ieders grondhouding zijn:

• de behoefte, het talent en zelfbeschikkingsrecht van de inwoner centraal te stellen;
• oog hebben voor de grenzen aan de zelfredzaamheid, rekening houden met verschillen en beperkingen van mensen;
• integrale en duurzame samenwerking in het sociaal domein vorm te geven (gezamenlijke verantwoordelijkheid);
• een brede blik en ontschotting daar waar dit nodig is;
• te normaliseren, demedicaliseren en destigmatiseren;
• intern te transformeren bij afzonderlijke organisaties;
• los te laten in vertrouwen, dit betekent lef hebben om de inwoners centraal te stellen en de eigen belangen ondergeschikt te laten zijn;
• rechtmatig en transparant handelen en hiervan alleen gemotiveerd afwijken met besluitvorming door daartoe bevoegden.

6. De uitvoering van het beleid moet een bijdrage leveren aan het beheersbaar krijgen van de budgetten Jeugdhulp.
7. We investeren in het meetbaar maken van effecten. In het algemeen kan gesteld worden dat in beleidsontwikkeling van het sociaal domein het formuleren van maatschappelijke effecten en de wijze waarop we dit gaan meten nog in ‘de kinderschoenen’ staat. Met de ontwikkeling van het beleidsplan Sociaal Domein gaan we hierin verandering brengen. We gaan op een gefaseerde wijze investeren op het meetbaar maken van effecten. Van belang hierbij is de onderkenning dat de gemeenten niet alles kunnen beïnvloeden.

In navolging van het beleidsplan worden voor een aantal thema's uitvoeringsprogramma's gemaakt. Deze thema's zijn:

1. Preventie
2. Basisvoorzieningen versterken en ontwikkelen, inclusief algemene voorzieningen
3. Een Plan voor elk thuis
4. Mantelzorg – vrijwilligers
5. Versterking jeugd en (jong) volwassenen
6. Een goede toegang tot zorg en ondersteuning in het sociaal domein
7. Dementie
8. Inwoners doen en tellen mee (participatie)
9. Wonen

In 2019 wordt voor de laatste keer verevend op basis van de huidige afspraken tussen Weert-Nederweert-Leudal over 2018. Daarna is bestuurlijk de intentie uitgesproken hiermee door te gaan. Na de verevening belast het uiteindelijke tekort de gemeentebegroting. Omdat we reeds vorig jaar voorzagen dat hiermee een tekort op de gemeentebegroting zou ontstaan, is een bezuinigingstraject opgestart. Samen met de gemeenten Weert en Nederweert werken we voor de begroting 2021 met ontschotte budgetten voor Jeugd, WMO en Participatie, met als doel onze hulpverlening doelmatiger te maken.